Սփյուռքի բաժինը ներկայացնում է
Արմեն Յուրիի Ղազարյան

արվ.դ., պրոֆեսոր

ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ, արվեստագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Արմեն Ղազարյանը ծնվել է 1963թ. հունիսի 15-ին Երևանում, ճարտարագետների ընտանիքում: Հայրը՝ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Յուրի Ղազարյանը, Հայաստանի ճարտարագիտական ակադեմիայի անդամ է: Երկար տարիներ ղեկավարում էր Մոսկվայի Գազի տնտեսագիտության գիտահետազոտական ինստիտուտի երևանյան մասնաճյուղը:

Մոսկվայում ծնված ու ամուսնանալուց հետո Երևան տեղափոխված մայրը՝ Էլիանորան, կոնստրուկտոր էր: Արմեն Ղազարյանը գերազանցությամբ սովորում էր Չեխովի անվան թիվ 55 դպրոցում, երբ ծնողների խորհրդով սկսեց հաճախել նաև Հակոբ Կոջոյանի անվան նկարչական դպրոց: Այդ դպրոցում սովորելու տարիներին արդեն պարզ դարձավ նրա հետագա մասնագիտական կողմնորոշումը: Այդ ժամանակ արվեստը կարծես Հայաստանի գաղափարախոսության անբաժանելի մասն էր կազմում: Արմեն Ղազարյանը երազում էր նկարիչ դառնալ, բայց ընդունվեց Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ և որոշեց մասնագիտանալ հայկական հին, ավերված տաճարների և հուշարձանների վերականգնման հայրենանվեր գործի մեջ:
Երկու տարի մշակույթի հուշարձանների պահպանության ու օգտագործման վարչության նախագծային գրասենյակում աշխատելուց հետո, նա շարունակեց ուսումը միջնադարյան ճարտարապետության պատմության ոլորտում: 1980-ականներին Հայաստանում այդ ոլորտի ոչ միայն որակյալ կադրեր կային, այլ նաև վերականգնող ճարտարապետների ու ճարտարապետ-պատմաբանների հետաքրքիր դպրոց էր ձևավորվել:

Բուհն ավարտելուց հետո Ա. Ղազարյանը կրթությունը շարունակեց ասպիրանտուրայում: Նրա թեկնածուական թեզը նվիրված էր Հռիփսիմեատիպ քառախորան եկեղեցիների ծագումնաբանության հարցին: Թեման թելադրված էր ղեկավարի՝ խոշորագույն բյուզանդագետ, միջնադարի ճարտարապետության պատմաբան Ալեքսեյ Կոմեչի կողմից: Թեև նյութը շարունակում էր մնալ հայկական, մեթոդաբանական առումով նրա գնահատումը նորովի դարձավ:

1991թ. Արմեն Ղազարյանը պաշտպանեց գիտական իր ատենախոսությունը՝ «Անդրկովկասի անկյունային խորշերով քառախորանների ծագումնաբանությունը» թեմայով: Արդեն որպես գիտությունների թեկնածու՝ Ա. Ղազարյանը 1991թ. աշխատանքի անցավ ՀՀ ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտում, իսկ երկու տարի անց մեկնեց Մոսկվա: Ա. Ղազարյանին հիմնականում հետաքրքրել են երեք ոլորտների հիմնահարցեր. 1) ճարտարապետական հուշարձանների բացահայտում, նկարագրում ու դասակարգում, 2) ուշ անտիկ և միջնադարյան ճարտարապետության հարցերի վերլուծություն, ընդ որում՝ հայկական ճարտարապետական ավանդույթների քննությունը համաշխարհային զարգացման, տարբեր երևույթների համատեքստում, 3) ժառանգության պահպանման հետ կապված տեսական հիմնահարցեր: Վերջին տարիներին սրանց է գումարվել նաև Նոր դարաշրջանի ճարտարապետության վերլուծությունը, հատկապես հայկական ազգային ոճի վերստեղծման պայմաններն ու ծագումնաբանությունը: 

2007թ. Արմեն Ղազարյանը պաշտպանեց դոկտորական ատենախոսությունը՝ «Անդրկովկասյան երկրների 7-րդ դարի ճարտարապետությունը. Ավանդույթի ձևաստեղծման և զարգացման հիմնահարցը» վերտառությամբ: Երկար տարիներ նրա հիմնական ձգտումը կապված է եղել 7-րդ դարի ճարտարապետության՝ հայկական ոսկեդարի լիարժեք ներկայացման և դրա հետ կապված հիմնահարցերի քննարկման հետ: Արդյունքում այն ավարտվեց 2012-13թթ. լույս տեսած քառահատոր գրքով, որն ամենաբարձր գնահատականների է արժանացել Հայաստանի, Ռուսաստանի և Արևմուտքի գիտական շրջանակներում: Հեղինակն արժանացել է Եվրախորհրդի EUROPA NOSTRA (2014), ինչպես նաև Թորոս Թորամանյանի անվան (2016) մրցանակների: Այս աշխատանքի շնորհիվ էր, որ 2017թ. Ա. Ղազարյանն ընտրվեց ՌԴ Գեղարվեստի ակադեմիայի պատվավոր անդամ և Ռուսաստանի Ճարտարապետության և շինարարական գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ:

Այսօր նա ուշադրությունը կենտրոնացրել է Բագրատունյաց շրջանի ճարտարապետության ուսումնասիրության վրա: Բավական լուրջ աշխատանքներ են տարվում Անիի հուշարձանների ուսումնասիրության ուղղությամբ: Նա մասնակցել է թուրքական և արևմտյան ինստիտուտների կողմից կազմակերպվող ցուցադրության պատրաստմանը: Անիի ճարտարապետությանը և պահպանման ներկա աշխատանքները ներկայացվել են Ստամբուլում, Երևանում, Նյու Յորքում, Օսլոյում և այլ քաղաքներում:

Արմեն Ղազարյանի համար ավելի հստակ է դարձել ճարտարապետության պատկանելությունն արվեստներին, և դա նոր հորիզոններ է բացում ճարտարապետական հորինվածքների ձևաստեղծման ուսումնասիրության գործում: 2000 թվականից Արմեն Ղազարյանն աշխատում է ՌԴ մշակույթի նախարարության արվեստագիտության ինստիտուտում և ճարտարապետության ու քաղաքաշինության տեսության և պատմության գիտահետազոտական ինստիտուտում, որի գիտական գծով փոխտնօրենն էր: 2018թ. զբաղեցրեց Ճարտարապետության և քաղաքաշինության տեսության և պատմության գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը:

Արմեն Ղազարյանը միշտ աշխատել է սերտ կապեր պահպանել հայ գիտնականների հետ: Նա համագործակցում է ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտի հետ և 2017թ. հայ-ռուսական գիտական համագործակցության ծրագրով արվեստի ինստիտուտի գործընկերների հետ սկսել է ուսումնասիրություն իրականացնել Ղրիմի հայկական արվեստի շրջանակներում: Լուրջ համագործակցության կապեր կան նաև Երևանի պետական համալսարանի արվեստաբանության ամբիոնի հետ: Հայաստանի մասնագետների հետ պատրաստել է համատեղ հոդվածներ, իսկ վերջերս ճարտարապետությանը վերաբերող գիտական վերլուծությամբ մասնակցել է Հոռոմոսի վանքին նվիրված Փարիզում լույս տեսած հայ-ֆրանսիական հետազոտությանը:

Արմեն Ղազարյանը ուժ ու եռանդ չի խնայում, որպեսզի Ռուսաստանի հայությանը տարբեր միջոցառումների ժամանակ ներկայացնի հայկական մշակույթը և արվեստը:
Նրա գիտական աշխատանքների թիվն անցնում է 200-ը, ներառյալ 4 մենագրություն:

Արվեստի և հայկական մշակույթի հետ կապված խնդիրներն Արմեն Ղազարյանը միշտ քննարկում է իր կնոջ՝ Նաիրա Հարությունյանի հետ, ով նույնպես լինելով Երևանի Ճարտարագիտական ինստիտուտի սան, Մոսկվայում մասնագիտացել է լանդշաֆտային ճարտարապետության ոլորտում: Նրանց երկու դուստրերը՝ Հասմիկն ու Էլիանորան, սեր ունեն դեպի արվեստը: Էլիանորան ճարտարապետ է, մի քանի տարի առաջ երևանյան ճարտարապետական բիենալեին մասնակցել է իր աշխատանքներով:

Հաշվի առնելով Արմեն Ղազարյանի գիտական, մանկավարժական, ինչպես նաև մայր հայրենիքի հետ սերտ կապերը` ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիան 2014 թվականին նրան ընտրել է ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ: Արմեն Ղազարյանն այսօր էլ մեծ ջանքեր է ներդնում արվեստի ոլորտի զարգացման մեջ և սերտորեն համագործակցում է Հայաստանի գիտական շրջանակների համապատասխան մասնագետների հետ:

Գոհար Իսկանդարյան, պ.գ.թ. դոցենտ
ՀՀ ԳԱԱ սփյուռքի բաժնի գիտքարտուղար