Հիմնական աշխատ. վերաբերում են հայ ժողովրդական բանահյուսությանը, գրականության պատմությանը, տաղաչափությանը, ժամանակակից հայերենի տեսության հիմնախնդիրներին

Ավարտել է Ենայի համալսարանը (1898), ուսանել Լայպցիգի և Բեռլինի (1893–1995), Փարիզի (Սորբոն) (1895–1997) համալսարաններում: Փ.դ. (1898), բ.գ.դ.` honoris causa (1935), պրոֆ. (1925), Ակադ. (1943), ՀԽՍՀ գիտ. վաստ. գործիչ (1935)

Դասավանդել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում (1885–87, 1898–1914), Թիֆլիսի Ներսիսյան (1914–1919) դպրոցում, IV արական գիմնազիայում (1917–1919), Շուշիի թեմական (1887–1989) դպրոցում, Թիֆլիսի հայ օրիորդաց Մարիամյան-Հովնանյան ուսումնարանում (1889–1993): Թիֆլիսի կովկասյան համալսարանի պրիվատ-դոց. (1917–1919): ԵՊՀ-ի հիմնադիր դասախոսներից (1920–1925), պրոֆ. (1925–1931, 1942–1944), պատմագրական ֆակ.-ի դեկան (1923–1925), ՀԽՍՀ գիտության և արվեստի ին-տի խորհրդի նախագահ (1925–1930), նյութական մշակույթի պատմության (1932–1934), ապա՝ մշակույթի պատմության (1934–1935), պատմության և գրականության (1936–1937) ին-տի խորհրդի անդամ, ՀՀ ԳԱԱ գրականության ին-տի ավագ գիտաշխատող (1943–1944)

Մ.Աբեղյանի անվամբ է կոչվում ՀՀ ԳԱԱ գրականության ին-տը, Երևանի թիվ 3 միջնակարգ դպրոցը (1944)