News
14/11/2018
Մեդիա կենտրոնում տեղի ունեցած «Ինչպե՞ս բարձրացնել գիտության արդյունավետությունը» թեմայով քննարկում

    Մեդիա կենտրոնում տեղի ունեցած  «Ինչպե՞ս բարձրացնել գիտության արդյունավետությունը» թեմայով քննարկմանն իրենց տեսակետները ներկայացրեցին ՀՀ ԳԱԱ նախագահ ակադեմիկոս Ռադիկ Մարտիրոսյանը, Կրթության և գիտության փոխնախարար Հովհաննես Հովհաննիսյանը, ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող, պատմական գիտությունների թեկնածու Հրանուշ Խառատյանը, ՀՀ ԳԱԱ Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտի գիտաշխատող ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Գևորգյանը:

    Ռադիկ Մարտիրոսյանը` գիտության առջև ծառացած խնդիրների մասին և ինչ  պետք է անել. «Որպեսզի երիտասարդը գնա գիտություն, անհրաժեշտ է, որ իրեն առաջարկվող աշխատանքը լինի հմայիչ, հետաքրքիր: Մյուսը, պետք է լուծված լինեն նրա սոցիալական հարցերը, որ նա իր ապագան կապի գիտության հետ: Հետաքրքիր աշխատանքը գիտական կառույցներն են ապահովում: Մեր գիտության տարբեր կառույցներում միշտ էլ կան հետաքրքիր թեմաներ, ուղղություններ, պրոբլեմներ: Իսկ սոցիալական խնդիրները,  ցավոք սրտի, վերջին 30 տարվա ընթացքում համարյա չեն լուծվում: Այսօր Գիտությունների ազգային ակադեմիայի  համակարգում գիտնականի միջին աշխատավարձը 100 հազար դրամ է: Այդ ձևով շարունակելով երկար տասնամյակներ` մենք հազիվ թե կարողանանք այդ հարցը լուծել: Բայց ընդհանուր առմամբ պետք է ասել, որ այստեղ տեղաշարժեր կան»:

    Կրթության և գիտության փոխնախարար Հովհաննես Հովհաննիսյան. «Ես կարծում եմ, որ գիտության ոլորտն այն ոլորտն է, որտեղ պետք է շատ նուրբ և հաշվարկված քայլեր արվեն:  Այս ոլորտում հեղափոխական քայլերի այդքան էլ կողմնակից չեմ: Բայց, այնուամենայնիվ, որ փոփոխություններ տեղի են ունենալու, բոլորն են հասկանում, որովհետև ճիշտ է, աշխատավարձերը բավականին ցածր են, բայց պետք է հասկանանք նաև արդյունավետության մակարդակը: Այսօր կան բազմաթիվ հաստատություններ և Կրթության և գիտության նախարարության կազմում, և ակադեմիայի կազմում, որտեղ մարդիկ շատ քիչ են լինում աշխատանքի, մի քանի ժամով, սուրճ խմելու համար և հետո բողոքում են ցածր աշխատավարձերից: Կարծում եմ, որ արդյունավետության ցուցիչները պետք է դրվեն աշխատավարձերի հիմքում»: 

20181104_a1.jpg
    Ռադիկ Մարտիրոսյան. «Երբ որ ասում եք, որ մեր գիտաշխատողների մի մասը գալիս են թոշակ ստանալու և գնալու, ես կարծում եմ` շատ կոպիտ վերաբերմունք է: ԳԱԱ համակարգում և որոշ չափով մեր ԲՈՒՀ-երում աշխատողները նվիրված աշխատանք են կատարում: Նման բան չկա, որ ոչինչ չանող մարդուն թոշակ տան: Ամեն մի բնագավառում էլ լինում են ակտիվ, շատ ակտիվ աշխատողներ և պակաս ակտիվ, գլուխ պահողներ, բայց դա հիմնական մասսա չեն լինում: 2017թ-ին ակադեմիայի համակարգում իրականացվել են 82 միջազգային ծրագրերով աշխատանքներ: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի բաշխմամբ մեր տարածաշրջանի 10 երկրների թվում` Բելառուս, Ուկրաինա, Մոլդովա, Վրաստան, Հայաստան, Ադրբեջան, Թուրքիա, Իրան, Իսրայել, Ռուսաստան, 1 միլիոն բնակչի ընկած գիտական արդյունքների հաշվով, Հայաստանը 3-րդ տեղում է: Եթե միայն թոշակ տալով լիներ, այդպիսի արդյունք մենք չէինք ունենա: Հայաստանի գիտական արդյունքների վրա հղումներ անելու առումով ԱՊՀ երկրների ցանկում մենք առաջին տեղում ենք: Ուրիշ բան է, որ այսօր պետությունն ի վիճակի չէ այն չափով ֆինանսավորել գիտությունը, որպեսզի մենք կարողանանք ավելի բարձր մակարդակի մշակումներ անել, հատկապես կիրառական բնույթի: Հայտնի հաշվարկ գոյություն ունի, գաղափարի համար ծախսում են գումարի ընդամենը 25 %-ը, մնացած 75%-ը գաղափարն իրացնելու, արտադրության մեջ հասցնելու համար: Մեր գիտության հիմնական մասը, որով արդյունքները ստանում ենք, վերաբերում է նոր գիտելիքի ստեղծմանը: Բայց կիրառական մասի համար համեստ են մեր հնարավորությունները, մեր արդյունքները, որովհետև հնարավորություն չունենք դրանք զարգացնելու: Այդ է պատճառը, որ տնտեսության և գիտության միջև կապը թույլ է»: 

    Հրանուշ Խառատյան. «Մեր գիտությունը ժամանակին աշխատում էր մաքուր պետական պատվերով: Այդ  գիտությունը հաշվարկվում էր տնտեսության մեջ իր ներդրմամբ: Գիտությունը տնտեսության մեջ պիտի ներդրում ունենար, փոխկապակցված էր: Մենք փոխվել ենք: Մինչև մեր գիտությունը կվերակառուցվեր այդ տրամաբանությանը, դա շատ երկարատև և ծանր գործընթաց էր` հաշվի առնելով նաև մեր երկրի եղած օբյեկտիվ, նաև մեր վերակառուցման ընթացքում մեր սուբյեկտիվ պայմաններն ու պատրաստվածությունը: Այնուամենայնիվ, այսօր էլ կարող է պետությունն  ինչ-որ պատվեր ունենալ: Պետությունն ասում է` բազայում գումարն այսքան է, գնացեք, տեսեք` ինչն ինչպես եք անում: Ինձ համար տարօրինակ է, որ մենք ղարաբաղյան խնդրի հարցում ունենք բազմաթիվ, դեռևս չպատասխանված հարցեր և մենք պետությունից չենք կարողանում ձևակերպել դա որպես պատվեր: …Մենք նվիրում ենք մեր աշխատանքը, դրանց մի զգալի մասը հաստատ պետության նույնիսկ աշխատավարձային գումարներով չեն. դրամաշնորհային գումարներով են կամ կամավոր ներդրումով են: Սրանք բոլորը չհաշվարկված ծավալներ են»: 

    Հրանուշ Խառատյանի կարծիքով  լուծում չի լիներու, եթե Կրթության և գիտության նախարարությունը որոշի արդյունավետության չափանիշներ սահմանել  աշխատողներին վճարելու համար: «15-20 հազարի տարբերություն է լինելու դրա արդյունքում: Մինչդեռ, օրինակ, ես խորապես համոզված եմ, որ աշխարհում չկա ինստիտուտ, որը չունենա աշխատողների բալլաստ: Ես չգիտեմ` ինչպես է դա լինում, բայց ամեն գիտական կենտրոն ունի գիտաշխատողի հաստիքով մարդիկ, որոնք գիտական պրոդուկցիա չունեն, բայց  նրանց ներկայությունը պարտադիր է, որ մյուսների պրոդուկցիան բարձրանա: Դրանից ազատվելը նշանակելու է առաջիկա 5 տարում ձևավորել նույն վիճակը: Սա ինչ-որ օրինաչափություն է»,- ասաց Հրանուշ Խառատյանը: 

    Հովհաննես Հովհաննիսյան. «Հիմա մենք փորձում ենք միջոցներ գտնել, որպեսզի հետազոտություններ անենք, որպեսզի հասկանանք, որ ինստիտուտն ինչպես է աշխատում, որ ԲՈՒՀ-ն ինչպես է աշխատում: Մեզ անհրաժեշտ են` այդ հետազոտությունների արդյունքները դրվեն սեղանին, որպեսզի մենք հասկանանք` որ ճանապարհով ենք գնում և ուր ենք գնում: Եվ միանձնյա որոշում, բնականաբար, չի կարող ընդունվել մինչև չլինեն այդ հետազոտությունները հանրային քննարկման չդրվի: Մենք պետք է գիտակցենք, որ ռեֆորմը անկախ նրանից, ինչպիսին կլինի, ցավոտ է լինելու որոշակի խմբի համար: Մենք պետք է պատրաստ լինենք գնալ այդ ցավոտ ռեֆորմներին»: 

    Ռադիկ Մարտիրոսյան. «ԳԱԱ-ն 2017թ-ին գնահատեց իր բոլոր 33 կառույցների արդյունավետությունը: Արդյունավետությունը գնահատվել է որոշակի չափանիշներով, որոնք ընդունված են միջազգային գիտական հանրության կողմից: Արվել են այն կարևոր առաջարկությունները, որոնք մոտակա շրջանում պիտի իրականացվեն ազգային ակադեմիայում: Դա ենթադրում է և օպտիմալացում, և գիտական ուղղությունների վերանայում, որովհետև այսօր գիտությունը անհատների գիտություն չէ: Գիտությունն այսօր ուժեղ համակցված գիտնականների գործունեության արդյունք է: Մեր ուսումնասիրությունների արդյունքները վկայում են, որ այսօր խոշոր գիտական հայտնագործությունները ստացվում են գիտությունների տարբեր ուղղությունների սահմանին: Մեր տարբեր նեղ գիտական ուղղությունները պետք է համախմբենք խոշոր գիտական պրոբլեմների շուրջ, որտեղ կարելի է ստանալ ժամանակակից գիտական արդյունքներ»:  

ՀՀ ԳԱԱ Տեղեկատվական-վերլուծական ծառայություն
14.11.2018թ.