National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
ՀԱՅ  ENG  РУС
Home academy [@] sci.am Facebook Page
General Page About Academy Divisions Organizations Members Contact us
Aleksandr Chubaryan
Dr., Professor
COVID-19
Structure
Presidium Members
Documents
Innovation Proposals
Publications
Funds
Conferences
Competitions
Photogallery
Videogallery
Web Resources
Other Academies
"Gitutyun" newspaper
"In the World of Science" Journal
Publications in Press
Notices
Anniversaries
Universities
News
Scientific Results
Diaspora Department presents
Young Scientist Tribune
Our Honored Figures
Announcements
Lindau Nobel Laureate Meeting
Sitemap
Diaspora Department presents
Richard Hovhannisian

    ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ռիչարդ Հովհաննիսյանը ծնվել է 1932 թ. նոյեմբերի 9-ին Կալիֆորնիայի նահանգի Թուլերի քաղաքում: Նրա հայրը` Գասպար Գավրոյանը, ծնունդով Արևմտյան Հայաստանի Խարբերդ գավառի Բազմաշեն գյուղից էր: Գասպարի հորը տանում են «բանակ»` «կռվելու» Թուրքիայի թշնամիների դեմ, իսկ գերդաստանի կանանց ու երեխաներին քշում են դեպի Եփրատ գետ: Հենց այդ ժամանակ էլ մի քուրդ Գասպարին խլում է մոր ձեռքից և որպես ծառա տանում իր տուն: Հենց սա էլ դառնում է մանուկ Գասպարի  փրկության, բայց և տառապանքների սկիզբը: 

    14-ամյա Գասպարն ականատես է լինում ցեղասպանության ողջ զարհուրանքին. գրեթե 2 տարի դեգերում է Արևմտյան Հայաստանում, կռվում Անդրանիկի գլխավորած բանակում: 1920թ. Կոստանդնուպոլսից փախչում է Ֆրանսիա, այնտեղից էլ՝ Միացյալ Նահանգներ: Հասնելով «ազատության» երկիր՝ նա որոշում է փոխել իր կյանքը՝ անցյալում թողնելով վիշտն ու անդառնալի կորուստը և նոր գերդաստանի հիմքը դնել: Սահմանն անցնելու համար Գասպարից պահանջում են անձը հաստատող փաստաթուղթ: Փաստաթուղթ չուներ, հարցնում են ազգանունը, չգիտեր, որոշում է հոր անունով իր ազգանունը կոչել  Հովհաննիսյան:

    1925 թ. Գասպարը հասնում է Թուլերի, որտեղ ապրում էր նրա քեռին` Մանուկ Տեր-Սարգսյանը: Վերջինս այնտեղ մի մեծ ագարակ ուներ: Քեռու օգնությամբ Գասպարն արագ ոտքի է կանգնում, աշխատանք գտնում մոտակա վարսավիրանոցում, 1927 թ. ամուսնանում է Սիրուն Նալբանդյանի հետ: 1930-ական թվականներին վերջապես իրականանում է Գասպարի երազանքը. նա կարողանում է գնել  մի հողակտոր և խաղողի այգիներ տնկում: Գասպարն ու Սիրունը 4 զավակ են ունենում` Հովհաննեսը, որին մայրն անվանափոխում է Ջոնի, Րաֆֆին` Ռալֆը, Ռիչարդը  և վերջապես՝ Վերնոնը (Վարդգես): Երեխաները մեծանում են հոր հիմնած ագարակում՝ հարուստ խաղողի այգիներով: Նրանք հաճախ են հնարավորություն ունենում վայելելու Արսեն Միքայելյանի, Սիմոն Վրացյանի,  բազմաշենցի հայրենակից Ահարոն Գրիգորյանի (Քըրք Քըրքորյանի հայրը) և այլոց ներկայությունը: 

    1946 թ. աշնանը Ռիչարդն ընդունվում է Թուլերի Յունյոն ավագ դպրոց և հասկանում, որ ուզում է զբաղվել պատմությամբ ու դառնալ ուսուցիչ: 1950թ. Ռիչարդը ճանաչվում է Թուլերի Յունյոն ավագ դպրոցի լավագույն աշակերտ և ստանում ավարտական ճառն ասելու իրավունքը: Հետագա ուսումը շարունակելու համար նա մեկնում է Ֆրեզնո: Երիտասարդ Ռիչարդն իր արտաքին առանձնահատկությունների շնորհիվ` կանաչաչյա, սպիտակամաշկ, փոքր քթով, ինչպես նաև ամերիկյան բարբառի հրաշալի իմացությամբ արագ գտնում է իր տեղը ամերիկյան հասարակության մեջ: Ռիչարդն իր հայկական ինքնության աղբյուրը գտնում է Ֆրեզնոյի Սուրբ Երրորդություն հայ առաքելական եկեղեցում, որտեղ նա հաճախում էր երգչախումբ: Ֆրեզնոյի ՀՅԴ և Ասպարեզ օրաթերթերի գրասենյակներում նա հաճախում էր նաև Հայ երիտասարդաց դաշնակցության հանդիպումներին, թեև այդպես էլ երբեք կուսակցական չի դառնում:

    Ֆրեզնոյի համալսարանում պրոֆեսոր Հերբերթ Ֆիլիփսի դասախոսությունների շնորհիվ նա հասկանում է, որ պատմությունը կարող է մեռնել, եթե մոռացվի: 1952 թ. սեպտեմբերին իրականանում է երիտասարդ Ռիչարդի փայփայած երազանքը. նա ընդունվում է Բերկլիի համալասարան: 

    1952 թ. երիտասարդ Ռիչարդը մասնակցում է Սան Ֆրանցիսկոյի համայնքի կազմակերպած մի քննարկման, որտեղ բանախոսը Սիմոն Վրացյանն էր: Զրույցի ժամանակ Վրացյանը նրան առաջարկում է մեկնել Լիբանան` Նշան Փարաջյանի համազգային ճեմարան, այնտեղ անցկացնել մեկ տարի և հայերեն սովորել: 

    1954 թ. Ռիչարդ Հովհաննիսյանն ավարտում է Բերկլիի համալսարանը և մեկ տարի անց` 1955 թ., հետևելով Վրացյանի խորհրդին, մեկնում Լիբանան: Լիբանանում ճեմարանի ուսանողները նրան մեծ ջերմությամբ են ընդունում: Նրանց մեջ էր նաև Վարդան Գրիգորյանը (ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ, նրա մասին նյութը կկարդաք հաջորդիվ), որն իր ուսերին էր վերցրել արևելահայերենի և արևմտահայերենի տարբերությունները սովորեցնելու գործը: Արդեն 1956 թ., հեռանալով Բեյրութից, Ռիչարդը վարժ խոսում և գրում էր հայերեն: 

    1957 թ. Ռիչարդն ամուսնանում է իր վաղեմի ընկերուհու՝ բժշկուհի Վարդիթերի հետ, ում ճանաչում էր դեռևս 1950 թվականից: Այդ ամուսնությունից ծնվում են Րաֆֆին, Արմենը, Անին և Կարոն: 

    Ռիչարդը սկզբնական շրջանում դասավանդում էր Լոնգֆելոյի միջնակարգ դպրոցում՝ ուսուցանելով աշխարհագրություն, պատմություն և անգլերեն: Սակայն նա անդադար մտածում էր Հայաստանի մասին (թեկուզև այն խորհրդային էր) և ցանկանում էր իր աչքով տեսնել Ավետյաց երկիրը: 1959 թ.՝ ամռանը, Ռիչարդն առաջին անգամ ժամանում է Խորհրդային Հայաստան. զգացողությունները հակասական էին:

    1962 թ. Ռիչարդ Հովհաննիսյանը Գուստավ ֆոն Գրունեբաումից` Լոս Անջելեսի կալիֆորնյան համալսարանի (UCLA) Մերձավոր Արևելքի ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրենից, առաջարկ է ստանում աշխատել իրենց համալսարանում` միաժամանակ լծվելով թեկնածուական ատենախոսության պատրաստման գործին: 1966 թ. նա մեծ հաջողությամբ պաշտպանում է գիտական ատենախոսությունը` «Հայաստանը անկախության ճանապարհին» թեմայով: 1968 թ.՝ գարնանը, Ռիչարդ Հովհաննիսյանի անմիջական մասնակցությամբ Լոս Անջելեսի մոտակայքում` Մոնթեբելլոյի Բիքնել զբոսայգում, ութասյուն հուշարձան է բացվում, որը նվիրված էր Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Այդ օրը նրան հաջողվում է մի պահ համախմբել ԱՄՆ-ի բոլոր հայերին` անկախ կուսակցական կամ անձնական տարաձայնություններից:

    1972 թ. Ռիչարդ Հովհաննիսյանը դառնում է Հայաստանի և Մերձավոր Արևելքի պատմության պրոֆեսոր: Նա զբաղեցնում է Հայոց և կովկասյան պատմության բակալավրի, մագիստրոսի և գիտությունների թեկնածուի աստիճաններ շնորհող ծրագրերի ղեկավարի պաշտոնը (1962-ից)։ Նա Հայ կրթական հիմնարկության հայ ժողովրդի արդի պատմության ամբիոնի առաջին վարիչն էր (1987-ից), Հայագիտական հետազոտությունների ընկերության հիմնադիր նախագահը (1974, 1977, 1991–1992, 2006-2009): Նա Գուգենհայմի պատվավոր գիտնական է:

    Ռիչարդ Հովհաննիսյանը 70-ից ավել գիտական հոդվածների և շուրջ 20 մենագրությունների հեղինակ է, որոնցից խիստ արժեքավոր են «Հայաստանն անկախության ճանապարհին» (1967), «Հայաստանի Հանրապետություն» քառահատորյակը (1981-1996), «Հայոց Ցեղասպանությունը» (1980), «Հայկական պատկերը պատմության ու գրականության մեջ» (1981), «Հայոց ցեղասպանությունը. պատմություն, քաղաքականություն, էթիկա» (1992), «Հայ ժողովուրդը հնագույն շրջանից մինչ ժամանակակից շրջան» երկհատորյակը (1997), «Հիշողություն և մերժում. Հայոց ցեղասպանության խնդիրը» (1998), «Հայոց ցեղասպանությունը. մշակութային և բարոյական ժառանգությունը» և այլն: Մեծ հայագետը լծված էր մեկ այլ աշխատանքի ևս. խմբագրում էր պատմական Հայաստանի քաղաքների և նահանգների պատմությունը, որոնց թվում` Հայկական Վան/Վասպուրական, Հայկական Բաղեշ/Բիթլիս և Տարոն/Մուշ, Հայկական Խարբերդ, Հայկական Կարին, Հայկական Կիլիկիա, Հայկական Կարս և Անի, Հայկական Զմյուռնիա/Իզմիր և այլն: 

    1982 թ. իր կատարած աշխատանքների համար Հովհաննիսյանն արժանանում է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանին Մեծի Տանն Կիլիկո կաթողիկոս Գարեգին 2-ի (Սարգսյանի) կողմից, 2001 թ. Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին 2-ը (Ներսիսյան) նրան շնորհում է Սուրբ Սահակ և Մեսրոպ շքանշանը, 2001 թ. Նորին սրբություն Արամ 1-ի կողմից նրան շնորհվում է Կիլիկո ասպետ շքանշանը: 

    Ռիչարդ Հովհաննիսյանը այժմ էլ հնարավորության դեպքում սիրով գալիս է Հայաստան և իր գիտելիքները փոխանցում հայ երիտասարդ մասնագետներին և գիտնականներին:  

    Հաշվի առնելով Ռիչարդ Հովհաննիսյանի գիտական, մանկավարժական, հայապահպանության գործում ունեցած մեծ վաստակը, ինչպես նաև մայր հայրենիքի հետ սերտ կապերը՝ Գիտությունների ակադեմիան 1990 թվականին նրան ընտրել է ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ: Ի դեպ, նա հասարակագիտության բնագավառի առաջին գիտնականներից է, որն ընտրվել է որպես ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ: 1994 թ. նա դարձել է Երևանի պետական համալսարանի, իսկ 1997 թ.` Արցախի պետական համալսարանի պատվավոր դոկտոր:

    Ռիչարդ Հովհաննիսյանը ցայսօր մեծ ջանքեր է ներդնում հայապահպանության, ցեղասպանության ճանաչման գործում, համագործակցում Հայաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի և գիտակրթական այլ հաստատությունների հետ:

Գոհար Իսկանդարյան, պ.գ.թ., դոցենտ
ՀՀ ԳԱԱ սփյուռքի բաժնի գիտքարտուղար


Notices








On April 1st 2024, a seminar on the topic "Magnetometry with nuclear spin-polarized 14N in NV centers in diamond" will be held at the conference hall of the RA NAS Presidium which will be presented by professor of the University of Latvia Marcis Auzinsh

On March 21st at 11:00 the Fundamental Scientific Library of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia will organize an event entitled "Golden Fund of the French Printed Heritage" dedicated to the International Day of Francophonie. The event will take place in the round hall of the presidential building of the National Academy of Sciences

On March 6, 2024 at 15.00 in the Meeting Hall of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia (Baghramyan ave., 24), Artem Badasyan, associate professor of the University of Nova Gorica (Slovenia, EU), will give an invited lecture on the topic "Modeling protein conformations in water: theory and experiment"

The Shirak Center for Armenological Studies of NAS RA is starting to publish the 1 (27) volume of the "Scientific Works" journal for 2024. Priority is given to articles in English and Russian. The deadline for receiving articles is March 1, 2024

Международный инновационный центр нанотехнологий СНГ (МИЦНТ СНГ) при поддержке Межгосударственного фонда гуманитарного сотрудничества государств - участников СНГ (МФГС) и Объединенного института ядерных исследований объявляет о проведении конкурса на соискание грантов на разработку проектов в рамках деятельности МИЦНТ СНГ в 2024 году и очередной Стажировки молодых ученых и специалистов стран СНГ в Дубне в апреле - мае 2024года

The international conference "Armenia as a Civilizational Crossroad: Historical and Cultural Ties" is scheduled to take place from March 28 to 30, 2024, organized by the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia and Yerevan State University

ՀՀ գիտության և տեխնիկայի զարգացման 2020-2024թթ. գերակայության ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծ

Publications in Press
27/03/2024

«Օպերային թատրոնի ստեղծագործական անձնակազմի արածը սխրանք է»
aravot.am
27/03/2024

Կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը Հայաստանի ջրային ռեսուրսների վրա
1lurer.am
25/03/2024

Ակադեմիական քաղաքի պարագայում գիտական համակարգի 2/3-ը կկրճատվի
hraparak.am
25/03/2024

Այդ կարգի ցնցումների կարիք ո՛չ երկիրն ունի, ո՛չ էլ մեր գիտությունը
hraparak.am
This site has been visited
6 933 297

times since 01.01.2005
National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
NAS RA Logo (black, blue)
Top Website last updated on:  17:20, 29/03/2024 Top
General Page - About Academy - Divisions - Organizations - Members - Contact us - Structure - COVID-19
Presidium Members - Documents - Innovation Proposals - Publications - Funds - Conferences - Competitions
Photogallery - Videogallery - Web Resources - Other Academies - "Gitutyun" newspaper - "In the World of Science" Journal - Publications in Press
Notices - Anniversaries - Universities - News - Scientific Results - Diaspora Department presents - Young Scientist Tribune
Our Honored Figures - Announcements - Lindau Nobel Laureate Meeting - Sitemap
© Copyright 1998-2024 All Rights Reserved.
Website is created and supported by Academical Scientific Research Computer Network of Armenia (ASNET-AM)
For any suggestions write to webmaster {[ at ]} sci.am