National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
ՀԱՅ  ENG  РУС
Home academy [@] sci.am Facebook Page
General Page About Academy Divisions Organizations Members Contact us
Aleksandr Chubaryan
Dr., Professor
COVID-19
Structure
Presidium Members
Documents
Innovation Proposals
Publications
Funds
Conferences
Competitions
Photogallery
Videogallery
Web Resources
Other Academies
"Gitutyun" newspaper
"In the World of Science" Journal
Publications in Press
Notices
Anniversaries
Universities
News
Scientific Results
Diaspora Department presents
Young Scientist Tribune
Our Honored Figures
Announcements
Lindau Nobel Laureate Meeting
Sitemap
Diaspora Department presents
Victor A. Tutelyan

ԳԱԱ սփյուռքի բաժինը շարունակում է ներկայացնել ԳԱԱ արտասահմանյան անդամներին` հայազգի նշանավոր գիտնականներին, ովքեր մեծ ավանդ ունեն Հայաստան-սփյուռք գիտական կամրջի ամրապնդման գործում:

ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ, Ռուսաստանի բժշկական գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, բժշկագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Վիկտոր Ալեքսանդրի Թուտելյանը ծնվել է 1942թ. փետրվարի 8-ին, Մոսկվայում: 1959թ. երիտասարդ Թուտելյանն ընդունվեց Ի.Մ.Սեչենովի անվան 1-ին բժշկական ինստիտուտը (այժմ այն հայտնի է որպես Մոսկվայի Ի.Մ.Սեչենովի անվան բժշկական ակադեմիա): Ուսման տարիներին ցուցաբերելով բարձր առաջադիմություն, Թուտելյանը իր հետագա ողջ կյանքը վճռեց կապել բժշկագիտության հետ: 1965թ. ավարտելով բժշկական ինստիտուտն՝ ընդունվեց ԽՍՀՄ-ի բժշկական գիտություների ակադեմիայի սննդի ինստիտուտի ասպիրանտուրա: 1968թ. Թուտելյանը պաշտպանեց թեկնածուական ատենախոսությունը, մասնագիտանալով կենսաքիմիայի ոլորտում: Նույն տարում նա աշխատանքի անցավ ԽՍՀՄ բժշկական գիտությունների ակադեմիայի սննդի ինստիտուտում որպես կրտսեր գիտաշխատող: Իսկ 1971թ. նա դարձավ նույն ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող: 1976թ. գնահատելով նրա գիտական մեծ հնարավորությունները և ներդրումը գիտության մեջ, Թուտելյանին վստահվեց բժշկական գիտությունների ակադեմիայի սննդի ինստիտուտում ֆերմենտաբանության (էնզիամոլոգիայի) լաբորատորիայի ղեկավարումը:

1977թ. 35 ամյա Թուտելյանը պաշտպանեց դոկտորական ատենախոսությունը` ավելի մասնագիտանալով կենսաքիմիայի ոլորտում: Նա «Միկոտոքսինների» ամենախոշոր մասնագետն էր ԽՍՀՄ շրջանակներում: 1980թ. նրան արդեն վստահվել էր Սննդի ինստիտուտի փոխտնօրենի պաշտոնը: Գնահատելով նրա գործունեությունը, միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով նաև դասախոսական կենսագրությունը, 1986թ. նրան շնորհվեց պրոֆեսորի կոչում: 

Թուտելյանը պարբերաբար կազմակերպում է թունաբանության ոլորտին նվիրված միջազգային գիտաժողովներ, սեմինարներ, դպրոցներ: Դրա վառ օրինակ է 1980թ. Երևանում և Մոսկվայում բացված միջազգային դպրոցը, որին մասնակցեցին բազմաթիվ հայ գիտնականներ:

Վ.Ա.Թուտելյանը շարունակում էր վեր բարձրանալ գիտական բարդ աստիճաններով: 1993թ. նա դարձավ Բժշկական գիտությունների ռուսական ակադեմիայի թղթակից անդամ (թունաբանության մասնագիտությամբ), իսկ մեկ տարի անց` 1994թ. նա գլխավորեց իր ալմա մատրայի` Ի.Մ.Սեչենովի անվան մոսկովյան բժշկական ակադեմիայի սննդի հիգիենայի և թունաբանության բաժինը:

1997թ. Վ.Ա.Թուտելյանն ընտրվեց Բժշկական գիտությունների ռուսական ակադեմիայի ակադեմիկոս, իսկ 2000թ. մինչ 2016թ. զբաղեցրել է ՌԲԳԱ Սննդի գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը: 2016 թվականից մինչև այժմ նույն ինստիտուտի գիտական ղեկավարն է: 

Հաշվի առնելով Վիկտոր Թուտելյան գիտնականի համաշխարհային ճանաչումը ու սերտ կապերը Հայաստանի հետ և բարձր գնահատելով նրա ավանդը գիտության մեջ, ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիան 2008թ. նրան ընտրեց ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ: Եվ բոլորի համար հիշարժան էր Վիկտոր Թուտելյանի խոսքը 2009թ. ԳԱԱ ընդհանուր ժողովի ժամանակ. «Երբ Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայից ես ստացա առաջին նամակը, իմ մտքում ասացի` եկել է ժամանակ, որ վճարեմ պարտքերս, դա արյան կանչ էր, որ գալիս էր հայրենիքից»:

Վ. Թուտելյանն այսօր անդամակցում է ավելի քան 15 գիտական ընկերությունների: Նա Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության փորձագետ է, ՖԱՕ-ի (ՄԱԿ-ի պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության) միասնական հանձնաժողավի անդամ: Նա գիտական վեց հանդեսի գլխավոր խմբագիր է, 20 ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ, 25 մենագրությունների հեղինակ, որոնցից «Սելենը մարդու օրգանիզմում» աշխատությունը՝ 2000թ. Մոսկվայի Ի.Մ.Սեչենովի անվան բժշկական ակադեմիան հայտարարեց տարվա լավագույն մենագրություն: Տուտելյանը 500 գիտական հոդվածներին, 26 պաշտոնական գրանցված գյուտերի ու արտոնագրերի հեղինակ է:

Վիկտոր Թուտելյանը համաշխարհային ճանաչման է արժանացել հատկապես սննդի թունաբանության` հիմնականում քսենոբիոտիկների թունավոր ազդեցությունների և սնման բնույթի փոփոխությունների հանդեպ օրգանիզմի հարմարվողականության (ադապտացիայի) գործընթացներում միկրոսոմալ և լիզոսոմալ ֆերմենտների դերի հետազոտման բնագավառում: 

Այդ հետազոտությունների արդյունքներն արձանագրվել են մի շարք մենագրություններում` «Լիզոսոմը»,  «Աֆլատոքսին» և այլն: Վ. Թուտելյանը մինչ օրս մեծ ուշադրություն է դարձնում նաև մանկավարժական գործունեությանը: Նրա ղեկավարությամբ և խորհրդատվությամբ պաշտպանել են 78 դոկտորներ և գիտության թեկնածուներ, որը իրական հենք է ստեղծում Վ. Թուտելյանի գործը լավագույնս շարունակելու համար: Վ.Թուտելյանը մեծ հոգածություն է ցուցաբերում հայ մասնագետների պատրաստմանն ու վերապատրաստմանը: 

Վերջին տարիներին Թուտելյանը իրականացնում է մշակումներ Ռուսաստանի պետական քաղաքականության ոլորտում՝ բնակչության առողջ սննդի շրջանակներում: Հիմնարար այդ ուսումնասիրությունները զետեղված են «Առողջ սննդի քաղաքականություն: Դաշնային և վարչական մակարդակները» հայտնի մենագրության մեջ:

Թուտելյանի անմիջական ջանքերով ստեղծվել էր աշխատանքային մի խումբ, որի արդյունքում 2000թ. մշակվեց «Որակյալ և անվտանգ սննդային ապրանքների մասին» ՌԴ N 29 օրենքը, ինչպես նաև 1998թ. N 917 ՌԴ կառավարության որոշումը «Մինչև 2005թ. ՌԴ բնակչության առողջ սննդի պետական քաղաքականության հայեցակարգը»:

Վ. Թուտելյանի գործընկերները նրան միանշանակ բնութագրում են որպես լայնախոհ, բացառիկ աշխատասեր, պատասխանատվության բարձր զգացողությամբ անձնավորություն, ով իր առաջ կանգնած խնդիրները պետականամետ մոտեցմամբ է լուծում:

Մեր հայրենակից Վիկտոր Թուտելյանը Ֆ.Ֆ.Էրիսմանի, Ա.Ա. Պոկրովսկու և Թ.Ի. Երոշեվսկու անվան մրցանակների դափնեկիր է, պարգևատրվել է «Պատվո շքանշանով», «Անձնվեր աշխատանքի» մեդալով և այլն: 

Այսօր էլ Թուտելյանն ակտիվորեն համագործակցում է հայ գործընկերների հետ: ՌԲԳԱ Սննդի ինստիտուտի տնօրեն Վ. Թուտելյանը ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությանն առաջարկել է իր ղեկավարած ինստիտուտի աջակցությունը ՀՀ-ում սննդանյութերի պատրաստման տեխնոլոգիաների ներդրման և անվտանգ սննդանյութերի արտահանման հնարավորության ուսումնասիրման գործում: Նա իր ղեկավարած ինստիտուտում կազմակերպել է ՀՀ-ում սննդանյութեր արտադրող մի շարք կազմակերպությունների արտադրանքի փորձաքննություն:

Մեծ է Վ. Թուտելյանի աջակցությունը և օգնությունը իր ղեկավարած ինստիտուտում՝ «Երևանի գարեջուր» ՓԲԸ-ում մշակված նախադպրոցական և դպրոցական տարիքի երեխաների համար նախատեսված վեց նոր տեսակի հյութերի և նեկտարների փորձաքննության և սերտիֆիկացման աշխատանքներում: Նրա ջանքերով նշված արտադրատեսակները ստացել են մարդու առողջության ապահովման և սպառողների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ՌԴ դաշնային տեսչության ծառայության կողմից պետական գրանցում, ընդգրկվել են պետական ռեեստրում և թույլատրվել ՌԴ տարածքում արտադրելու, ներմուծելու և շրջանառելու: Այդ արտադրատեսակները սերտիֆիկացվել են նաև ՀՀ-ում: ՀՀ ԳԱԱ սփյուռքի բաժին ներկայացված նամակում «Երևանի գարեջուր» ՓԲԸ-ի ղեկավարությունը խորին շնորհակալություն հայտնելով Վ. Թուտելյանին, տեղեկացրել է նաև, որ նշված սննդատեսակներն արտադրական փորձարկումների ավարտական փուլում են և շուտով կսկսվի արտադրությունն ու այն կհանդիսանա մանկական սննդի կարևոր բաղկացուցիչ:

Նա բազմիցս արտահայտել է իր պատրաստակամության մասին համագործակցելու ՀՀ սննդամքերքի արտադրության բոլոր ընկերությունների հետ:

Գոհար Իսկանդարյան, պ.գ.թ. դոցենտ
ՀՀ ԳԱԱ սփյուռքի բաժնի գիտքարտուղար


Notices








On April 1st 2024, a seminar on the topic "Magnetometry with nuclear spin-polarized 14N in NV centers in diamond" will be held at the conference hall of the RA NAS Presidium which will be presented by professor of the University of Latvia Marcis Auzinsh

On March 21st at 11:00 the Fundamental Scientific Library of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia will organize an event entitled "Golden Fund of the French Printed Heritage" dedicated to the International Day of Francophonie. The event will take place in the round hall of the presidential building of the National Academy of Sciences

On March 6, 2024 at 15.00 in the Meeting Hall of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia (Baghramyan ave., 24), Artem Badasyan, associate professor of the University of Nova Gorica (Slovenia, EU), will give an invited lecture on the topic "Modeling protein conformations in water: theory and experiment"

The Shirak Center for Armenological Studies of NAS RA is starting to publish the 1 (27) volume of the "Scientific Works" journal for 2024. Priority is given to articles in English and Russian. The deadline for receiving articles is March 1, 2024

Международный инновационный центр нанотехнологий СНГ (МИЦНТ СНГ) при поддержке Межгосударственного фонда гуманитарного сотрудничества государств - участников СНГ (МФГС) и Объединенного института ядерных исследований объявляет о проведении конкурса на соискание грантов на разработку проектов в рамках деятельности МИЦНТ СНГ в 2024 году и очередной Стажировки молодых ученых и специалистов стран СНГ в Дубне в апреле - мае 2024года

The international conference "Armenia as a Civilizational Crossroad: Historical and Cultural Ties" is scheduled to take place from March 28 to 30, 2024, organized by the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia and Yerevan State University

ՀՀ գիտության և տեխնիկայի զարգացման 2020-2024թթ. գերակայության ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծ

Publications in Press
27/03/2024

«Օպերային թատրոնի ստեղծագործական անձնակազմի արածը սխրանք է»
aravot.am
27/03/2024

Կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը Հայաստանի ջրային ռեսուրսների վրա
1lurer.am
25/03/2024

Ակադեմիական քաղաքի պարագայում գիտական համակարգի 2/3-ը կկրճատվի
hraparak.am
25/03/2024

Այդ կարգի ցնցումների կարիք ո՛չ երկիրն ունի, ո՛չ էլ մեր գիտությունը
hraparak.am
This site has been visited
6 933 219

times since 01.01.2005
National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
NAS RA Logo (black, blue)
Top Website last updated on:  16:20, 29/03/2024 Top
General Page - About Academy - Divisions - Organizations - Members - Contact us - Structure - COVID-19
Presidium Members - Documents - Innovation Proposals - Publications - Funds - Conferences - Competitions
Photogallery - Videogallery - Web Resources - Other Academies - "Gitutyun" newspaper - "In the World of Science" Journal - Publications in Press
Notices - Anniversaries - Universities - News - Scientific Results - Diaspora Department presents - Young Scientist Tribune
Our Honored Figures - Announcements - Lindau Nobel Laureate Meeting - Sitemap
© Copyright 1998-2024 All Rights Reserved.
Website is created and supported by Academical Scientific Research Computer Network of Armenia (ASNET-AM)
For any suggestions write to webmaster {[ at ]} sci.am