National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
ՀԱՅ  ENG  РУС
Home academy [@] sci.am Facebook Page
General Page About Academy Divisions Organizations Members Contact us
Grigori Gabrielyants
Dr., professor
Structure
Presidium Members
Documents
Innovation Proposals
Publications
Funds
Conferences
Competitions
International cooperation
Youth programs
Photogallery
Videogallery
Web Resources
Other Academies
"Gitutyun" newspaper
"In the World of Science" Journal
Publications in Press
Notices
Anniversaries
Universities
News
Scientific Results
Diaspora Department presents
Young Scientist Tribune
Our Honored Figures
Announcements
Sitemap
COVID-19
News
23/04/2024
ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունքն ամփոփեց 2023թ. գործունեության արդյունքները բաժանմունքի տարեկան ընդհանուր ժողովում

Սույն թվականի ապրիլի 22-ին տեղի ունեցավ ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունքի տարեկան ընդհանուր ժողովը: 2023թ. գիտական և գիտակազմակերպական գործունեության հիմնական արդյունքները ներկայացրեց բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Ռադիկ Կոստանյանը: 

Բաժանմունքի կազմում ընդգրկված են Վիկտոր Համբարձումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարանը, Ֆիզիկական հետազոտությունների, Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների, Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտները և ԻԿՐԱՆԵՏ միջազգային կենտրոնը։

Բաժանմունքի կազմում ընդգրկված են` ԳԱԱ 4 ակադեմիկոս, 10 թղթակից և 24 արտասահմանյան անդամ: 

Տպագրվել է 7 մենագրություն (3-ն՝ արտասահմանում), 207 հոդված (127-ն՝ արտասահմանում), 151 թեզիս (56-ն՝ արտասահմանում): Բաժանմունքի ինստիտուտները ստացել են 2 արտոնագիր: 1 աշխատակից պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն:

Ժողովին ներկայացվեցին հետևյալ գիտական զեկուցումները՝ 

  1. «MoS2 երկչափ ատոմական շերտերի և դրանց հիման վրա իմպուլսալազերային փոշեցրման եղանակով ստացված լուսազգայուն կառուցվածքների հետազոտություն»(զեկ.` ՀՀ ԳԱԱ թղթ. անդ. Ս.Գ.Պետրոսյան)
  2. «Բլազարների բազմաալիքային և բազմամեսենջերային ճառագայթման սպեկտրի մոդելավորում» (զեկ.` ֆ.-մ.գ.դ. Ն.Վ.Սահակյան)
  3. «Դիէլեկտրիկ ալիքատարի առանցքով շարժվող էլեկտրոնների թանձրուկի գեներացրած կոհերենտ ճառագայթման առանձնահատկությունները» (զեկ.՝ ֆ.-մ.գ.թ. Վ.Ռ.Քոչարյան)
  4. «Աստղաքիմիա, աստղակենսաբանություն և արտարեգակնային մոլորակներ» (զեկ.` ֆ.-մ.գ.դ. Ա.Գ.Եղիկյան)
  5. «Քվանտային ֆիզիկայի գաղափարների և հիմունքների կիրառությունը փորձարարական օպտիկայում» (զեկ.` ֆ.-մ.գ.թ. Մ.Ա.Խանբեկյան):

Բաժանմունքի կազմակերպությունների կարևորագույն արդյունքներ

Վիկտոր Համբարձումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարան

  • Ռուսաստանի Դաշնության 6մ դիտակով ուսումնասիրվել է RNO 54 օբյեկտը և ապացուցվել, որ նրա մեջ գտնվող աստղն իրենից ներկայացնում է շատ ծեր Ֆուօր, որի բռնկման տարիքը գերազանցում է 1000 տարին։ Այն առայսօր հայտնի ամենածեր Ֆուօրն է
  • Պարզվել են 236 M թզուկների ֆիզիկական բնութագրերը։ FBS 0250+167 աստղի մոտ հայտնաբերվել է երկու մոլորակ մոտ 1.1 արեգակնային զանգվածով: TESS-ի փոփոխականության կորերը հետազոտելիս հայտնաբերվել են մեծ թվով նոր խավարուն փոփոխականներ SDSS-ի և FBS M թզուկների մեջ
  • Սահմանվել և հաշվարկվել է փորձնական մասնիկի «հարաբերական արագությունը» դիտորդի նկատմամբ կամայական պսևդո-Ռիմանյան տարածության համար, ինչը 1915թ. մինչ օրս չլուծված կարևորագույն խնդիր էր «Ընդհանուր հարաբերականության տեսության» մեջ
  • Նեյտրոնային աստղերի կեղևների էլեկտրական հաղորդունակությունը հաշվարկվել է նյութի հեղուկ փուլում ուժեղ մագնիսական դաշտերի առկայության դեպքում: Ուսումնասիրված ջերմաստիճան-խտության միջակայքն ընդգրկում է անցումը ոչ այլասերվածից դեպի խիստ այլասերված էլեկտրոնային գազ և ենթադրում է, որ միջուկները ձևավորում են հեղուկ, այսինքն՝ ջերմաստիճանը բարձր է միջուկների ցանցի հալման ջերմաստիճանից
  • RAFGL 7009S աստղառաջացման տիրույթում հայտնաբերվել է լուսատվության մեծ ամպլիտուդով երկու փոփոխական երիտասարդ աստղային օբյեկտ՝ J183421.85-055951.0 և J183421.39-055937.7: Առաջին օբյեկտի հատկությունները բնորոշ են FU Orionis (FUors) տիպի պայթյունային փոփոխականներին, երկրորդ օբյեկտի գունային ցուցիչները մինչև բռնկումը համապատասխանում են վաղ էվոլյուցիոն փուլում գտնվող երիտասարդ աստղային օբյեկտների։

Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ

  • Նանոբջիջների կիրառմամբ ցույց է տրվել, որ բացի ատոմ-մակերևույթ վանդերվալսյան (ՎԴՎ) փոխազդեցությունից, ատոմային ռեզոնանսների հաճախության «կարմիր» շեղում է առաջացնում նաև ատոմ-ատոմ դիպոլ-դիպոլային (ԴԴ) փոխազդեցությունը։ Առաջին անգամ «կարմիր» շեղման փորձարարական չափումներով ցույց է տրվել C3 գործակցի արժեքի նվազումն ատոմական նանոբջջի հաստության 130նմ-ից մինչև 30-50նմ նվազեցման դեպքում՝ հավաստելով տեսականորեն կանխատեսված ՎԴՎ երևույթի «թուլացումը»
  • Մշակվել է Հոնգ-Օու-Մանդելի (ՀՕՄ) ինտերֆերենցի իրականացման նոր մեխանիզմ տարբեր ալիքի երկարության երկու անկախ ֆոտոնների համար՝ հիմնված պարամետրիկ փոխազդեցության վրա, որը թույլ է տալիս վերահսկելի կերպով տեղափոխել կոդավորված քվանտային տեղեկույթը հիբրիդային ցանցով, ինչպիսին է քվանտային ինտերնետը
  • Օպտիկական հոլոգրաֆիայի ու չդիֆրակտվող բեսելյան փնջերի եղանակների հիման վրա մշակվել է միկրոմասնիկների գերման սարքերի (թվիզերների) նոր մեթոդ՝ ֆոտոռեֆրակտիվ բյուրեղի մակերևույթին լազերային փնջով մակածված, ամիսներ պահպանվող ֆոտովոլտային դաշտերի միջոցով միկրո- և նանոմասնիկների ղեկավարվող տեղաշարժման ու գերման համար: Իրականացվել է ԴՆԹ-ի մոլեկուլների միկրոտեղաշարժում ու գերում: Բյուրեղի փոքր չափը (10x10x2 մմ) թույլ է տալիս ստեղծել ինքնավար գործող «lab-on-a-chip» համակարգ:

Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտ

  • Փորձնականորեն հետազոտվել է ամորֆ կվարցից պատրաստված, սնամեջ գլանաձև ալիքատարի առանցքով 3.7ՄէՎ էներգիայով էլեկտրոնների թանձրուկի շարժման արդյունքում գեներացված կոհերենտ ճառագայթման անկյունային բաշխումը հաճախությունների 10-100ԳՀց տիրույթում։ Ցույց է տրվել, որ արագացուցիչներում օգտագործելով որոշակի չափերով գլանային ալիքատարներ` կարելի է հաճախությունների ԳՀց-ՏՀց տիրույթում գեներացնել հզոր ճառագայթում
  • Ցույց է տրվել, որ խնդրի պարամետրերի որոշակի ընտրության դեպքում դիէլեկտրիկ գնդի շուրջը պտտվող ռելյատիվիստիկ էլեկտրոնների շղթան կարող է մակածել հզոր, քվազիկոհերենտ ու «ռեզոնանսային» ճառագայթում
  • Վալինի խառնուկով աճեցրած α-LiIO3–ի միաբյուրեղների ռենտգեն-կառուցվածքային հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ստացվել է նոր նյութ՝ Li23IO3H3O
  • Ուսումնասիրվել և ցույց է տրվել, որ կալիումի ու ռուբիդիումի բիֆտալատի պիեզոբյուրեղներում, ակուստիկ տատանումների գրգռման միջոցով, հնարավոր է իրականացնել ռենտգենյան ճառագայթման ինտենսիվության մոդուլացիա։ Հետազոտվել են կվարցի միաբյուրեղում ջերմային գրադիենտի առկայության պայմաններում, ռենտգենյան ճառագայթման ֆոկուսացման, կլանման փոքրացման ու ինտերֆերենցիոն երևույթների որոշ առանձնահատկություններ
  • Ցույց է տրվել, որ հարվածային ալիքը տարածվելով, առաջացնում է ակուստիկ ալիք, որի հաճախականությունը փոխվում է ժամանակի հետ։

Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ

  • Ուսումնասիրվել է պատահական մակերևութային անհարթությունների ազդեցությունը լույսի կլանման վրա ոչ թափանցիկ միջավայրում, մակերևույթի հանդեպ թեքությամբ ընկնելու դեպքում: Բացահայտվել են ինտերֆերենցիոն անդամներ, որոնք զգալիորեն փոխում են կլանման կախվածությունը տարբեր գործոններից
  • Ուսումնասիրվել է բևեռացված լույսի տարածումը իզոտրոպ բեկման ցուցիչով միջավայրում երբ բևեռացումը խախտում է միջավայրի համաչափությունները։ Առաջարկվել է սկզբնական պրոֆիլի վերականգնող սխեմա
  • Կատարվել է նանոկառուցվածքներում բազմաֆոտոն պրոցեսների ուսումնասիրությունը ինտենսիվ լազերային դաշտերի հետ, դիտարկվել է անկարգավորվածությունների դերը գրաֆենում և գրաֆենանման նանոկառուցվածքներում
  • Կատարվել է նանոլարային բիո-սենսորի անալիտիկ մոդելավորում օգտագործելով անցումային նանոլարային դաշտային տրանզիստորի մոդելը, որը հնարավորություն է տալիս կանխատեսել սենսորի զգայնությունը՝ կախված համակարգի պարամետրերից:

ԻԿՐԱՆԵՏ ՄԿ

  • Առաջարկվել է նոր մեթոդ, որն օգտագործում է մեքենայական ուսուցման ալգորիթմներ գամմա տիրույթում ճառագայթող բլազարների դասակարգման համար։ Ուսուցանելով տարբեր ալգորիթմներ, ինչպիսիք են արհեստական նեյրոնային ցանցերը, XGBoost-ն և LightGBM-ը, հայտնի բլազարների դասերի սպեկտրալ ու ժամանակային հատկությունների վրա՝ ստացված մոդելները կարող են հաջողությամբ դասակարգել անորոշ դասի բլազարները։ Դասակարգման այս առաջընթացը նոր հնարավորություններ է ընձեռում տարբեր դասերի բլազարների բաշխումների վիճակագրական հետազոտությունների համար, օգնում է բլազարների նոր դիտումների պլանավորմանը:

Կիրառական արդյունքներ

Վիկտոր Համբարձումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարան

  • Հայ-ռուսական համատեղ կայանում 240 դիտողական գիշերների ընթացքում ընդհանուր առմամբ կատարվել է 537.000 չափում, վերականգնվել է արհեստական արբանյակների 570 ուղեծիր:

Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ

  • Մշակվել է մետաղական իրերի դետեկտման համակարգ՝ հիմնված ատոմական գոլորշու բջջում լազերային ճառագայթման ու ատոմների ռեզոնանսային փոխազդեցության մագնիսաօպտիկական երևույթի վրա, որում ազդանշանն ակտիվ հետադարձ կապով ղեկավարում է Հելմհոլցի 3D կոճերի համակարգը՝ մշտապես կոմպենսացնելով արտաքին մագնիսական դաշտը
  • Մշակվել է օպտիկապես թափանցիկ դաշտային տրանզիստորի (ԴՏ) ստացման եղանակ։ Ստացված թափանցիկ ԴՏ-ն ունի բարձր ելքային հզորություն, ըստ հոսանքի ուժեղացման մեծ գործակից, բարձր ՕԳԳ ու փոքր չափեր։ Մեթոդի հիման վրա ստացվել է ՀՀ արտոնագիր
  • Հետազոտվել է երկաթի ֆտալոցիանինի ու ֆերոցենի պինդֆազային պիրոլիզի եղանակով սինթեզված Fe-Fe3C և Fe-Fe3O4 «միջուկ-թաղանթ» կառուցվածքով ֆեռոմագնիսական նանոմասնիկների ջրային լուծույթի տաքացման վարքը 350 կՀց հաճախությամբ ու 200 Է լայնույթով փոփոխական մագնիսական դաշտում։ Ցույց է տրվել այդ նանոնյութերի կիրառելիությունը մագնիսական գերտաքացման համար։

Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտ

  • Մշակվել և ստեղծվել է ռենտգենյան միկրոտոմոգրաֆի նոր ծրագրային փաթեթ, որը հնարավորություն է տալիս նմուշների եռաչափ պատկերների ներքին կառուցվածքների վիզուալիզացիայի համար առանձնացնել տարբեր խտությամբ տիրույթներ, միաժամանակ դիտել տարբեր կտրվածքներ ու կամայական հատույթներ
  • Մշակվել է բյուրեղների աճեցման նոր մեթոդ և պատրաստվել է համապատասխան բյուրեղարարներ, որոնցում աճեցվել են կիրառության համար հեռանկարային, օպտիկական որակի ու մեծ չափերի միաբյուրեղներ։ Մշակված նոր տեխնոլոգիան արտոնագրվել է
  • Գերարագ սառեցման եղանակով ստացվել են ապակիներ և բյուրեղացվել են BaO(CaO,SrO)–TiO2B2O3 համակարգում։ Արդյունքում ստացվել է նոր սեգնետոէլեկտրիկ նյութ՝ Sr3Ti3B2O12
  • ԳԱԱ երկրաֆիզիկայի և ինժեներական սեյսմոլոգիայի ինստիտուտի աշխատակիցների հետ համատեղ իրականացվել են հետազոտություններ սեյմիկական-ակուստիկական ալիքների նոր դասի փոխակերպիչ գրանցիչ համակարգի ստեղծման նպատակով
  • Ինֆրաձայնային տիրույթի ալիքների գրանցիչների տվյալների ճշգրտման նպատակով մշակվել ու ստեղծվել են մինչև 120դԲ կարգավորվող ելքային հզորությամբ մինչև 20Հց, մինչև 100Հց ու մինչև 1կՀց հաճախությունների տիրույթների համար ակուստիկական ալիքների աղբյուրներ։

Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ

  • Առաջարկվել է կոմպլեքս դիէլեկտրական թափանցելիությամբ ջրային խառնուրդի միկրոալիքային տաքացման մեթոդ՝ էլեկտրամագնիսական դաշտի էլեկտրական բաղադրիչի հետ փոխազդեցության շնորհիվ՝ օգտագործելով օղակային ճեղքով ռեզոնատորներ
  • Ուսումնասիրվել են 2D-MoS2 թաղանթների ռենտգենյան և օպտիկական կլանման սպեկտրները, ինչպես նաև կառուցվածքների էլեկտրական և ֆոտոէլեկտրական հատկությունները։ Ցույց է տրվել նրանց հեռանկարայնությունը բարձր զգայնությամբ և արագագործությամբ oժտված ճկուն ֆոտոզգայուն սարքերի ստեղծման մեջ
  • p-InSb-n-CdTe հետերոանցումային ֆոտոընդունիչի վրա ստեղծվել է CO2 գազի օպտիկական սենսորի մակետ, որը օժտված է CO2 մոլեկուլների նկատմամբ խիստ արտահայտված սելեկտիվ և բարձր գազազգայնությամբ
  • Մշակվել է հատուկ նշանակության տեխնիկայի հանգույցների վերականգման և բարելավման, ինչպես նաև դրանց պարամետրերի չափման մեթոդիկա: Այն կիրառվել է զենիթահրթիռային համակարգի հանգույցի վերականգման համար
  • Մշակվել և պատրաստվել է արդյունարար ռադիոլոկացիոն անդրադարձնող մակերեսի չափման համար անհրաժեշտ շարժական ստենդ: Հետազոտվել է զանազան մարմիններից ազդանշանի ինտենսիվության կախվածությունը թիրախի շարժման արագությունից և ուղղությունից:


ՀՀ ԳԱԱ գիտության հանրայնացման և հասարակայնության հետ կապերի բաժին
22.04.2024թ.

Photogallery

Notices
Publications in Press
07/11/2024

Հիդրոպոնիկ բույսերի արդյունավետությունն ու դրամաշնորհները
1lurer.am
01/11/2024

Կանցկացվի Հայաստանի գիտական համայնքի «Ամենամյա ամփոփիչ գիտաժողով - 2024» գիտական միջոցառումը
hesc.am
31/10/2024

Մեկնարկել է «Հեռավար լաբորատորիաների հիմնադրման ծրագիր - 2025» մրցույթի հայտերի ընդունումը
hesc.am
30/10/2024

Археологи открыли неизвестный храм Урарту. Дневная поверхность
proshloe.com
This site has been visited
7 149 787

times since 01.01.2005
National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
NAS RA Logo (black, blue)
Top Website last updated on:  17:10, 12/11/2024 Top
General Page - About Academy - Divisions - Organizations - Members - Contact us - Structure - Presidium Members
Documents - Innovation Proposals - Publications - Funds - Conferences - Competitions - International cooperation
Youth programs - Photogallery - Videogallery - Web Resources - Other Academies - "Gitutyun" newspaper - "In the World of Science" Journal
Publications in Press - Notices - Anniversaries - Universities - News - Scientific Results - Diaspora Department presents
Young Scientist Tribune - Our Honored Figures - Announcements - Sitemap - COVID-19
© Copyright 1998-2024 All Rights Reserved.
Website is created and supported by Academical Scientific Research Computer Network of Armenia (ASNET-AM)
For any suggestions write to webmaster {[ at ]} sci.am