National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
ՀԱՅ  ENG  РУС
Home academy [@] sci.am Facebook Page
General Page About Academy Divisions Organizations Members Contact us
Ruben I. Azizyan
Dr. of Medicine, Prof.
Structure
Presidium Members
Documents
Innovation Proposals
Publications
Funds
Conferences
Competitions
International cooperation
Youth programs
Photogallery
Videogallery
Web Resources
Other Academies
"Gitutyun" newspaper
"In the World of Science" Journal
Publications in Press
Notices
Anniversaries
Universities
News
Scientific Results
Scientists of the Diaspora
Young Scientist Tribune
Our Honored Figures
Announcements
Sitemap
Scientific Results
08/08/2022
ՀՀ ԳԱԱ Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտի գիտնականները գոտիավորել են Մասրիկ և Սոտք ջրհավաք ավազանը՝ ըստ բնապահպանական ռիսկի

Պետական բյուջեի ֆինանսավորմամբ ՀՀ ԳԱԱ Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտի կողմից վերջին տարիների ընթացքում պարբերաբար իրականացվել է Սևանա լիճ թափվող Մասրիկ և Սոտք գետերի ջրհավաք ավազանում հիդրոքիմիական, հիդրոէկոլոգիական հետազոտություն: Արդյունքում պարզվել է Մասրիկ և Սոտք գետերի ջրում սուլֆատ իոնի բարձր կոնցենտրացիաների առկայություն, Ֆոսֆատներով, նիտրատներով աղտոտվածության  ցուցանիշներ, ինչպես նաև քրոմի զգալի քանակ: Ուսումնասիրությունները կատարվել են ինստիտուտի Երկրատեղեկատվական լաբորատորիայի ավագ գիտաշխատող Մարինե Նալբանդյանի ղեկավարությամբ, ՀՀ ԳԱԱ Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի կենտրոնի գիտնականների մասնակցությամբ: Ուսումնասիրություները հիմնվել են հատուկ նմուշառման կետերի համակարգի հետազոտական մոնիտորինգի վրա:

«Նիտրատներով ու ֆոսֆատներով գետերի աղտոտվածությունն արդեն «պարարտ հող» է գետում ջրիմուռների ձևավորման համար: Ուսումնասիրության գիտական նշանակությունն այն է, որ մաքրման միջոցառումների բացակայության պայմաններում շարունակական աղտոտումը հանգեցնում է գետային էկոհամակարգի էկոլոգիական դեգրադացման»,- ասաց Մարինե Նալբանդյանը: 

Նա նշեց, որ 2020-2021 թվականներին իրականացրել են Մասրիկ և Սոտք գետերի ջրհավաք ավազանում բնապահպանական ռիսկի գնահատման ու, ըստ ռիսկերի չափի, գոտիների քարտեզագրման ուսումնասիրություն:

«Ուսումնասիրության յուրահատկությունն այն է, որ բացի ռիսկի էկոլոգիական գործոններից հաշվի առնվեց նաև բնակչության խտությունը: Արդյունքում ավազանը բաժանվեց, ըստ ռիսկի, 3 գոտու: Գոտիավորումն իրականացվել է գետի ակունքից դեպի գետաբերան: Առաջին գոտին Սոտք գետի հիմնական հատվածն է, որտեղ հանքարդյունաբերության ազդեցության գործակիցն առաջնային է, բայց այն ռիսկի գնահատման առումով 2-րդ տեղում է: Մյուս գոտին ընդգրկում է ջրավաք ավազանի միջին հատվածը, որտեղ գյուղատնտեսության ազդեցությունն է գերակշռում: Այստեղ  բնապահպանական ռիսկի չափը համեմատական մոտեցմամբ ամենաթույլն է: Երրորդ գոտին հարում է լճին, որտեղ կենտրոնացած են մեծ քանակությամբ բնակավայրեր: Այն ունի ամենաբարձր բնապահպանական ռիսկը, որը պայմանավորված է բնակչության խտությամբ և  կոմունալ-կենցաղային հոսքերով Մասրիկ գետի աղտոտմամբ: 

Գետային ավազանի քարտեզագրումը և բաժանումն ըստ ռիսկի գոտիների կիրառական նշանակություն ունի. կարող է հանդես գալ որպես մոդել այլ գետերի նմանատիպ ուսումնասիրությունների համար, օգտագործվել ավազանի կառավարմանը միտված ծրագրերում»,- ասաց Մարինե Նալբանդյանը:

 Մարինե Նալբանդյանը նշեց նաև  Մասրիկ և Սոտք գետերի ջրհավաք ավազանում մեկ այլ կարևոր ծրագրի մասին, որի շրջանակներում ուսումնասիրվել է ծանր մետաղների շարժը հող-ջուր-բույս համակարգում: 

«Հատուկ գործակիցների օգնությամբ հաշվարկվել են ծանր մետաղների կուտակման և տեղափոխման օրինաչափությունները հող-ջուր-բույս համակարգում: Ըստ արդյունքների՝ պղինձը բույսերում ունի կենսակուտակման բարձր գործակից: Կապարի անցումը հողից բույս ավելի թույլ է արտահայտված՝ համեմատած պղնձի հետ, իսկ ամենացածրը նիկելի անցումն է հողից բույս անգամ հողում վերջինիս հարաբերականորեն բարձր պարունակության ու  խտության աճի դեպքում: Այս ուսումնասիրման կիրառական նշանակությունն այն է, որ բացահայտվեցին բուսատեսակներ, որոնք կարող են բարձր աղտոտվածություն ունեցող որոշակի հողերի տեսակից կլանել ծանր մետաղները՝ մաքրելով այն: Հետազոտված բույսերն են՝ Bentgrass (Agrostismarschalliana), Catabrosa (Catabrosaaquatica)»- ասաց Մարինե Նալբանդյանը:

Բոլոր ուսումնասիրությունների արդյունքները տպագրվել են ուկրաինական «Agrology» ամսագրում (Nalbandyan, M. A., Saakov, A. S. The  patterns of heavy metals accumulation in water, soil and their transfer in the soil–plant system in the catchment area of the Sotk and Masrik rivers. http://ojs.dsau.dp.ua/index.php/agrology/article/view/2006

Nalbandyan M. A, Nersisyan A. O. Environmental Risk Assessment in the Masrik River Basin http://ojs.dsau.dp.ua/index.php/agrology/article/view/2502):

Մարինե Նալբանդյանի կարծիքով՝ Սևանա լճի էկոլոգիական հավասարակշռության վերականգնման համար սերտ համագործակցություն է հարկավոր: «Օրինակ, դիտարկվող Մասրիկ գետի ավազանում բավարար չափով ուսումնասիրված չէ ստորերկրյա ջրերի ազդեցությունը,  որակական իմաստով նրանց ներդրումը Սևանի աղտոտման մեջ, ուսումնասիրված չէ լանջային հոսքերի դերը միջավազանային տարածքներում: Արդյունքներն ավելի խոսուն դարձնելու համար հարկավոր է մշակել նոր մեխանիզմներ համագործակցությունը խորացնելու ուղղությամբ: Նաև մեծ նշանակություն կարող է ունենալ ռազմավարական տեսանկյունից մոնիթորինգային ու գիտական ծրագրերի ներդաշնակեցումը տվյալների կիրառելիությունը բարձրացնելու առումով»,- ասաց Մարինե Նալբանդյանը:
 
ՀՀ ԳԱԱ գիտության հանրայնացման և հասարակայնության հետ կապերի բաժին
08.08.2022թ.


Notices








On 8-11 September, 2025, the Institute for Physical Research of NAS RA is holding the XIII International Conference on Magnetic and Superconducting Materials (MSM25) in Yerevan, Armenia

On September 8–12, 2025, Byurakan Astrophysical Observatory after V. Ambartsumian of NAS RA organizes the 4th Byurakan Regional Summer School "Astronomy and Data Science" (4RASS) in Byurakan

On September 15–19, 2025, Byurakan Astrophysical Observatory after V. Ambartsumian of NAS RA organizes the international conference "Astronomical Surveys and Big Data – 3" (ASBD-3) in Byurakan

On September 16–19, 2025, the Division of Physics and Astrophysics of NAS RA and the Institute for Physical Research of NAS RA will organize the Annual International Conference on "Laser Physics". The opening ceremony of the Conference LP 2025 and the first-day scientific session devoted to the Quantum Science and Technologies will be held at the Presidium of NAS RA

On September 21-25, 2025 Scientific Technological Center of Organic and Pharmaceutical Chemistry of NAS RA, Yerevan State University and N.D. Zelinsky Institute of Organic Chemistry of the Russian Academy of Sciences are organizing the International Conference "New Emerging Trends in Chemistry" (NewTrendsChem-2025)

On 22–26 September, 2025, Institute for Informatics and Automation problems of NAS RA organizes the 15th International Conference on "Computer Science and Information Technologies - CSIT-2025" (Yerevan, Armenia)

On 22-26 September, 2025, the Institute of Mechanics NAS RA organizes IX international conference "Topical Problems of Continuum Mechanics" (Tsakhkadzor, Armenia)

On September 26-27, 2025 the Shirak Center for Armenological Studies of NAS RA invites you to Gyumri to participate in the 12th International Conference entitled "Historical and Cultural Heritage of Shirak: Contemporary Issues of Armenian Studies"

On October 6–10, 2025, Byurakan Astrophysical Observatory after V. Ambartsumian of NAS RA will host the international conference "Astronomical Heritage of the Middle East – 2" (AHME-2) under the auspices of UNESCO in Byurakan

On October 17-18, 2025, the NAS RA, the Ministry of Education, Science, Culture and Sports of RA, the International Scientific and Educational Center of NAS RA will organize a "National Sciences, Mathematics, Technology, and Computer Science in the 21st Century: problems and solutions in the field of popularization and education" 8th Pan-Armenian Conference at the National Academy of Sciences of RA

The process of allocating full-time and part-time PhD admission slots for the 2026–2027 academic year has commenced. The deadline for application submission is October 20, 2025, at 18:00 (via Higher Education and Science Committee system: grants.hesc.am)

On October 22-25, 2025, The Institute of Literature after M. Abeghyan of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, The Division of Armenology and Social Sciences of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, The Institute of World Literature after A.M. Gorky of the Russian Academy of Sciences, Mekhitarist Congregation, Yerevan State University, House-Museum of Avetik Isahakian, The Fundamental Scientific Library of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, invite to participate in the jubilee international conference dedicated to the 150th anniversary of Avetik Isahakyan's birth

Publications in Press
01/09/2025

От человека разумного к человеку покорному?
golosarmenii.am
25/08/2025

ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատարակչությունը լույս ընծայեց Կոմիտասի Երկերի ժողովածուի երկրորդ հրատարակության երկրորդ հատորը, որն ընդգրկում է Կոմիտասի խմբերգերը
aravot.am
29/07/2025

Համագործակցության հուշագիր՝ միտված պատմամշակութային ժառանգության հանրահռչակմանը
1lurer.am
26/07/2025

Գիտաշխատողները քարտեզագրում են դարավանդային այգիները
1lurer.am
This site has been visited
7 441 279

times since 01.01.2005
National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
NAS RA Logo (black, blue)
Top Website last updated on:  14:18, 12/09/2025 Top
General Page - About Academy - Divisions - Organizations - Members - Contact us - Structure - Presidium Members
Documents - Innovation Proposals - Publications - Funds - Conferences - Competitions - International cooperation
Youth programs - Photogallery - Videogallery - Web Resources - Other Academies - "Gitutyun" newspaper - "In the World of Science" Journal
Publications in Press - Notices - Anniversaries - Universities - News - Scientific Results - Scientists of the Diaspora
Young Scientist Tribune - Our Honored Figures - Announcements - Sitemap
© Copyright 1998-2025 All Rights Reserved.
Website is created and supported by Academical Scientific Research Computer Network of Armenia (ASNET-AM)
For any suggestions write to webmaster {[ at ]} sci.am