National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
ՀԱՅ  ENG  РУС
Home academy [@] sci.am Facebook Page
General Page About Academy Divisions Organizations Members Contact us
Structure
Presidium Members
Documents
Innovation Proposals
Publications
Funds
Conferences
Competitions
International cooperation
Youth programs
Photogallery
Videogallery
Web Resources
Other Academies
"Gitutyun" newspaper
"In the World of Science" Journal
Publications in Press
Notices
Anniversaries
Universities
News
Scientific Results
Scientists of the Diaspora
Young Scientist Tribune
Our Honored Figures
Announcements
Sitemap
Young Scientist Tribune
Վարդուհի Բալոյան

«Օտարալեզու բնօրինակ աղբյուրից օգտվելու ունակությունը մեծացնում է անկախ բացահայտումներ անելու հավանականությունը»

Վարդուհի Բալոյանը ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի Հայ գրականության բաժնի հայցորդ է։ Իրականացնում է հետազոտություն «Անգլիական մանկագրությունը մինչխորհրդային շրջանի հայերեն թարգմանություններում» թեմայով։ Ուսումնասիրության արդյունքները [1] հրապարակում է հայերեն և անգլերեն լեզուներով։ Գտնում է, որ ցանկացած թարգմանության պետք է նայել ժամանակաշրջանի և աշխարհագրական տարածքի համատեքստում։

- Ժամանակն ունի իր թարգմանական ռազմավարությունը՝ և՛ լեզվական, և՛ աշխարհագրական։ Օրինակ՝ 18-19-րդ դարերում հնդկահայ գաղութում անգլալեզու գործերը թարգմանվել են գերազանցապես բնօրինակից, Մխիթարյանների կողմից (Եվրոպայում)՝ հիմնականում ֆրանսերենով միջնորդավորված, իսկ Ռուսական կայսրության տարածքում՝ ռուսերենով և այլ միջնորդ լեզուներով։ Անգլալեզու նյութի [2] ընտրությունը պայմանավորված է նրանով, որ մի կողմից կա մեծածավալ թարգմանական գրականություն հայկական տարբեր գաղթօջախներում, և մյուս կողմից, անգլերենի միջոցով թարգմանված համաշխարհային մանկագրական գործերը հնարավորություն են տալիս ավելի համապարփակ ուսումնասիրել ժամանակաշրջանի մանկապատանեկան գրականության զարգացումները և դրանց ազդեցությունը նոր մանկագրության ստեղծման, լեզվի զարգացման և լեզվամտածողության ձևավորման վրա։

- Ուսումնասիրության ընթացքում ի՞նչ աղբյուրներից եք օգտվել։

- Օգտվել եմ 19-20-րդ դարերի հայկական և եվրոպական պարբերականներից, հրատարակիչների հոդվածներից, ճանապարհորդների և լրագրողների անգլերեն, ֆրանսերեն կամ ռուսերեն աղբյուրներից։ 

- Որքանո՞վ է կարևոր գիտնականի համար օտար լեզուների իմացությունը ուսումնասիրության ընթացքում բնօրինակ գիտական տեքստերի մշակման ընթացքում:

- Առաջին մասնագիտությամբ անգլերենի մասնագետ եմ, տիրապետում եմ նաև ռուսերենին, ինչպես նաև ունեմ բավարար գիտելիքներ ֆրանսերենից՝ այդ լեզվով ևս մասնագիտական աղբյուրներից օգտվելու համար։ Գիտնականի համար օտար լեզուների իմացությունը խիստ կարևոր է. բնօրինակ աղբյուրից սեփական փորձով և առաջին ձեռքից օգտվելու հնարավորությունը մեծացնում է արժեքավոր վերլուծություններ և անկախ բացահայտումներ անելու հավանականությունը։ Զուգահեռ, ինձ օգնում է դասական հայերենի և արևմտահայերենի [4] որոշ իմացությունը․ իմ ուսումնասիրության թեման ընդգրկող ժամանակաշրջանում թարգմանական նյութերը գրվել են հայերենի տարբեր լեզվավիճակներով և ոչ միօրինակ ուղղագրությամբ։

- Վերջերս հրապարակվել է Ձեր "Translations of English Children’s Literature in the Armenian Periodicals in India" [5] հոդվածը․ ո՞րն է նորույթը։

- Որոշակի տեղեկությամբ ամփոփել եմ անգլիական մանկական գրականության հայտնի գործերի վաղ շրջանի հայերեն թարգմանություններին վերաբերող նյութը։ Ուսումնասիրել եմ, թե աշխարհաքաղաքական զարգացումները և գրական ուղղություններն ինչպես են ազդել թարգմանական գործերի, հեղինակների և փոխադրական նյութի ընտրության վրա։ Դիտարկել եմ անգլիական թարգմանական գրականությունը որպես հայ մանկական գրականության զարգացման բաղկացուցիչ մաս տվյալ ժամանակաշրջանի համար։ Ընդհանրապես, թարգմանական մանկագրությունը զգալի նպաստ է ունեցել իր ժամանակի մանկագրության զարգացման գործում։ Թեև պարբերականները բավականաչափ ուսումնասիրվել էին, սակայն երեխաների ընթերցանության նպատակով արված թարգմանություններին, դրանց լեզվական խնդիրներին և քաղաքականությանը հիմնավոր անդրադարձ չէր արվել, բացառությամբ առանձին հոդվածների։ Ընդ որում, կատարված փորձերը լայն հանրայնացում չէին ստացել։

- Ի՞նչ կարծիք կարող եք հայտնել "Scopus" [6], "Web of science" [7] գիտատեղեկատվական շտեմարաններում ընդգրկված պարբերականների հոդվածների ուսումնասիրության վերաբերյալ: 

- Եթե դիտարկենք որպես համաշխարհային շտեմարան [8], որտեղ ընդգրկված աշխատանքները որոշակի որակի և հավաստիության երաշխիք ունեն, ապա հատկապես հայագիտական հարցերի ուսումնասիրության առումով կարևոր եմ համարում։ Իսկ հրապարակումներ ունենալու տեսանկյունից նշեմ՝ անհրաժեշտ է, որ որակյալ, բովանդակային, գիտահեն, փաստարկված հայագիտական հոդվածներ նման շտեմարաններում շատ լինեն։

- Ուսանել եք արտերկրում․ ի՞նչ փորձ եք ձեռք բերել։

- Կարճ ժամանակ ուսանել եմ ԱՄՆ Վալդոստայի պետական համալսարանում [9]։ Կրթական հետաքրքիր և բովանդակալից միջավայրում եմ եղել։ Արժեքավոր փորձառություն  եմ համարում այն փաստը, որ մշակութային և քաղաքակրթական բազմազանության մեջ մեծացել է ինքնաճանաչման ձգտումը, որպեսզի հնարավոր լինի աշխարհի հետ որպես հայ մարդ առավել գրագետ և արդյունավետ հաղորդակցվել։

- Եթե չեմ սխալվում, նաև ժամանակակից տեխնոլոգիաների միջոցով լեզվաբանական ուսումնասիրություն իրականացնող հետազոտական խմբում եք ընդգրկված եղել։ 

- Համագործակցել եմ նախաձեռնող խմբի հետ, որը թվայնացման ժամանակակից գործիքների միջոցով մշակում էր հայերեն որակյալ թարգմանությունների շտեմարան [10], տեխնիկական բառարան, ձայնային դիվան/կորպուս/։ Բացի այն, որ այս գործում ներդրել եմ մասնագիտական գիտելիքներ, այդ աշխատանքներն օգնել են ընթացիկ հետազոտություններս դիտարկել նաև իրենց ժամանակի տեխնոլոգիական հնարավորությունների և մարտահրավերների տեսանկյունից։ Դա նպաստել է իմ հետազոտության նորույթն առավել հստակ ձևակերպելուն։ Վստահ եմ, որ այս աշխատանքների ընթացքում կուտակած փորձը և առկա թվային  շտեմարանների զարգացումն ու համալրումն անպայման իրենց արտացոլումը կգտնեն հետազոտությանս արդյունքներն առավել արդյունավետ կիրառելու առումով։

Հղումներ

  1. "Аcademia.edu" հարթակում Վարդուհի Բալոյանի հոդվածների շարքը՝ https://independent.academia.edu/VBaloyan/Papers։
  2. Վարդուհի Բալոյան, Բացող բանաձևերը հայկական և բրիտանական ժողովրդական հեքիաթներում, «Ոսկե Դիվան» հեքիաթագիտական հանդես, Պրակ 2, Եր․, 2010, էջ 85-90, https://www.academia.edu/բացող բանաձևերը։ 
  3. Վարդուհի Բալոյան, Թումանեանի Ուլիկը գրաբարով, «Ոսկե Դիվան» հեքիաթագիտական հանդես, Պրակ 6, Եր․, 2018-2019, էջ․ 177-181, https://www.academia.edu/Թումանեանի Ուլիկը գրաբարով։  
  4. Վարդուհի Բալոյան, Արևելահայերեն և արևմտահայերեն հեքիաթների թարգմանության արդիականությունը, «Ոսկե Դիվան» հեքիաթագիտական հանդես, Պրակ 4, Եր․, 2012, էջ 122-127, https://www.academia.edu/արևելահայերեն և արևմտահայերեն։  
  5. Varduhi Baloyan, Translations of English Children’s Literature in the Armenian Periodicals in India, "Translation Studies: Theory and Practice" (TSTP), https://journals.ysu.am/index.php/transl-stud/article/view/8681.
  6. "Scopus" գիտատեղեկատվական շտեմարանում ընդգրկված գրականագիտական ամսագրեր` https://www.scopus.com/sources.uri։ 
  7. "Web of Science" գիտատեղեկատվական շտեմարանում ամսագրերի որոնման հարթակ՝ https://mjl.clarivate.com/home։  
  8. "Scimago"-ն ընդգրկում է սկսած 1996 թ.-ից "Scopus" տվյալների բազայում թվարկված ամսագրերի արխիվը: Հղումով գրականագիտական հանդեսներն են՝ https://www.scimagojr.com/journalrank:
  9. ԱՄՆ Վալդոստայի պետական համալսարանի կայքը՝ https://www.valdosta.edu/։ 
  10. Հայերեն ազգային հիմնադարան՝ https://arm.ican24.net/hyw/։

Հերմինե Օհանյան


Notices








From October 16 to 18, 2025, the Institute of Archaeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Armenia will held the International conference "Dieportation and Memory: The Ongoing Crisis of Artsakh in Oral Histories". The opening will take place on October 16 at 10:00 a.m. in the Round Hall of the Presidium of NAS RA (Marshal Baghramyan 24)

On October 17, 2025, the international scientific conference "15 Years of Biotechnology Development: Achievements and Prospects", dedicated to the 15th anniversary of the establishment of the "Armbiotechnology" Scientific-Production Center of the National Academy of Sciences of Armenia will take place at the "Armbiotechnologia" NPC of the National Academy of Sciences of RA

On October 17-18, 2025, the NAS RA, the Ministry of Education, Science, Culture and Sports of RA, the International Scientific and Educational Center of NAS RA will organize a "National Sciences, Mathematics, Technology, and Computer Science in the 21st Century: problems and solutions in the field of popularization and education" 8th Pan-Armenian Conference at the National Academy of Sciences of RA

From October 23 to 25, 2025, the the Institute of Archaeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Armenia will hеld the International conference "Fortresses and Defensive Systems in the Ancient Near East". The opening will take place on October 23 at 11:00 a.m. in the Round Hall of the Presidium of NAS RA (24, Marshal Baghramyan Avenue)

On October 24, 2025, the book presentation with the title "Tigranakert of Artsakh: The Historical and Cultural Image in the Light of Archaeological Research" (Yerevan, Institute of Archaeology and Ethnography Press, 2025) will take place at the Round Hall of the Presidium of the NAS RA (24, Marshal Baghramyan Avenue) at 11:00 a.m.

The process of allocating full-time and part-time PhD admission slots for the 2026–2027 academic year has commenced. The deadline for application submission is October 20, 2025, at 18:00 (via Higher Education and Science Committee system: grants.hesc.am)

On October 22-25, 2025, The Institute of Literature after M. Abeghyan of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, The Division of Armenology and Social Sciences of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, The Institute of World Literature after A.M. Gorky of the Russian Academy of Sciences, Mekhitarist Congregation, Yerevan State University, House-Museum of Avetik Isahakian, The Fundamental Scientific Library of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, invite to participate in the jubilee international conference dedicated to the 150th anniversary of Avetik Isahakyan's birth

Publications in Press
17/10/2025

Գիտության շաբաթը՝ բուսաբանական այգում
1lurer.am
15/10/2025

Նոր որակի կերամիկայի ստացման գիտափորձ
1lurer.am
10/10/2025

Ստորագրվել է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» նոր օրենքը և հարակից օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագծերի փաթեթը
hesc.am
09/10/2025

Մեկնարկել է «Մարի Սկլոդովսկա-Կյուրիի գործողություններ» ծրագրի նոր պիլոտային ծրագիրը՝ «Choose Europe for Science»
hesc.am
This site has been visited
7 501 783

times since 01.01.2005
National Academy of Sciences of the Republic of Armenia
NAS RA Logo (black, blue)
Top Website last updated on:  17:26, 22/10/2025 Top
General Page - About Academy - Divisions - Organizations - Members - Contact us - Structure - Presidium Members
Documents - Innovation Proposals - Publications - Funds - Conferences - Competitions - International cooperation
Youth programs - Photogallery - Videogallery - Web Resources - Other Academies - "Gitutyun" newspaper - "In the World of Science" Journal
Publications in Press - Notices - Anniversaries - Universities - News - Scientific Results - Scientists of the Diaspora
Young Scientist Tribune - Our Honored Figures - Announcements - Sitemap
© Copyright 1998-2025 All Rights Reserved.
Website is created and supported by Academical Scientific Research Computer Network of Armenia (ASNET-AM)
For any suggestions write to webmaster {[ at ]} sci.am