ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Մաթեմատիկայի ինստիտուտի գիտական քարտուղար Սմբատ Աղեկյանի կարգախոսն է. «Անելով հնարավորը՝ ձգտել անհնարինին»։

Սմբատ Աղեկյանը Գեղարքունիքի մարզի Ձորագյուղ բնակավայրից է, 29 տարեկան, մասնագիտությամբ՝ մաթեմատիկոս: Սովորել է Երևանի պետական համալսարանի Մաթեմատիկայի ֆակուլտետում։ 2019 թ-ին պաշտպանել է «Հիլբերտի եզրային խնդիրն անսահմանափակ տիրույթում անընդհատ ֆունկցիաների դասում» թեմայով ատենախոսական թեզը՝ ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Հրաչիկ Հայրապետյանի ղեկավարությամբ։ Ատենախոսությունում դիտարկվել են Հիլբերտի (Ռիմանի, Ռիման-Հիլբերտի) եզրային խնդիրները կիսահարթությունում, երբ եզրային ֆունկցիան կշռով անընդհատ է։ Բոլոր դեպքերում ստացվել են անհրաժեշտ և բավարար պայմաններ խնդրի նորմալ լուծելիության համար։ Լուծումները ներկայացվել են բացահայտ տեսքով։ 

ՀՀ ԳԱԱ Մաթեմատիկայի ինստիտուտի տնօրեն Գրիգորի Կարագուլյանի առաջարկությամբ Սմբատն աշխատանքի է անցել ինստիտուտում՝ որպես գիտական քարտուղար: 2019 թվականից նաև համագործակցում է Ռուսաստանի Դաշնության Հարավային դաշնային համալսարանի մարզային մաթեմատիկական կենտրոնի հետ։

Ձեր ստացած ո՞ր գիտական արդյունքն է ամենակարևորը և ինչո՞ւ:

- Պաշպանելուց հետո սկսեցի Postdoc անել Ռուսաստանի Հարավային դաշնային համալսարանում՝ ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր Ալեքսեյ Կարապետյանցի ղեկավարմամբ։ Այդ ընթացքում տպագրեցի երկու հոդված միջազգային ամսագրում: Հոդվածներից մեկն իմ ատենախոսության շարունակությունն է, իսկ մյուսը՝ «Weighted Hadamard-Bergman Convolution Operators»-ը, ստացվել է Կարապետյանցի հետ համատեղ աշխատանքի արդյունքում և վերաբերում է Հադամար-Բերգմանի փաթեթային օպերատորների տեսությանը։ Այն ունի բազմաթիվ կիրառություններ օպերատորների տեսությունում, մասնավորապես՝ ապացուցվում է Յանգի թեորեմը Բերգմանի տարածություններում։ 

Ըստ ձեզ, որո՞նք են Հայաստանում գիտության զարգացման համար առաջնահերթ քայլերը:  

- Անհրաժեշտ է վերականգնել գիտության պատիվը մեր երկրում, գնահատել գիտության դերն ըստ արժանվույն: Պետությունն իր կողմից պետք է հստակ խնդիրներ դնի գիտությամբ զբաղվող մարդկանց և ընկերությունների առջև, զարգացնի բարձր տեխնոլոգիաները, զբաղվի նոր սերնդի որակյալ կրթությամբ։ Գիտնականների մոտիվացիան գալիս է նաև մեր գիտնականների միջազգային ասպարեզում ունեցած հաջողություններից: Պետք է տարբեր միջոցներով՝ ֆինանսներով, լավ պայմաններով, կանգնեցնել գիտական ներուժի արտահոսքը, այնուհետև փորձել դրսի ներուժը բերել Հայաստան։ Մեզ մոտ, ցավոք, երիտասարդ գիտնականները նախընտրում են տասնապատիկ անգամ ավելի աշխատավարձով ծրագրավորողի աշխատանքը, քան գիտությամբ զբաղվելը։ 

Հայաստանում գիտությունն ինչպե՞ս կարող է հետաքրքիր դառնալ ներդրումների համար:

- Տեսականից բացի, իմ կարծիքով, պետք է ուշադրություն դարձնել գործնական խնդիրներին, զբաղվել նորարարական նախագծերով, իսկ արդյունքները հասանելի դարձնել գործատուներին։ Պետք է ձևավորել խմբեր, որոնք եղած կամ ստացվող տեսական արդյունքները կվերածեն գործնական նորարարությունների։ 

Հայաստանում հետթեկնածուական կարգավիճակի (PostDoc) համակարգի ներդրման մասին:

- Զարգացած երկրներն իրենց արդյունքները հիմնականում ստանում են PostDoc-ի շնորհիվ։ Եթե մեզ մոտ ներդրվի մրցունակ PostDoc համակարգ, այն կնպաստի գիտության զարգացմանը։ 

Ինչպե՞ս եք գնահատում «Գիտուժ»-ի գործունեությունը:

- Ողջունում եմ, իհարկե, և կարծում եմ, որ «Գիտուժ»-ի գործունեությունը պետք է խրախուսվի, համագործակցությունը երիտասարդ գիտնականների միջև ընդլայնվի։

Մոնիկա Երիցյան